جذام یکی از بیماریهای مسری است که گاهی از پدر ومادر به کودکان آنها واز بیماران، به همسایگان آنان انتقال می یابدوبا وضعیت نامطلوب مسکن و تغذیه نیز مرتبط است.آ« ابن سیناآ»

مقدمه
جذام (Leprosy)در طول تاریخ بیش از هر بیماری دیگری باعث وحشت وانزوای انسانها گردیده است.این بیماری که قدمت زیادی دارد، نوعی بیماری التهاب ى مزمن است که به وسیله مایکوباکتریوم لپرا ایجاد می شودوطیف بالینی آن وابسته به پاسخ ایمنی فرد میزبان می باشد. هرچندبیماری به عنوان یک بیماری مزمن باکتری پوست واعصاب محیطی مطرح است، ولی در نوع لپروماتوز باعث گرفتاری راه های تنفسی فوقانی نیز می شود.

کارشناسان سازمان جهانی بهداشت مورد جذام را چنین تعریف کرده اند: یک مورد جذام، عبارت است ازشخص که دچار ضایعه های هیپوپیگمانته (قرمز رنگ بدون حس)، درگیری اعصاب محیطی،از دست دادن حس و اسمیر پوستی مثبت از نظر باسیل های اسید فاست، به صورت منفرد یا مجموعه ای از این تغییرات باشد.

عامل اتیولوژی سبب شناختی
عامل بیماری،یک باکتریگرم منفی به نام مایکوباکتریوم لپرا می باشد.رشد این باکتری بسیار کند است، به طوری که در بافت نرم کف پای موش در طی 11 تا 13 روز تکثیر می یابد.

این باکتری اسید فاست می باشد.

دوره کمون نهفتگی
در محدوده 9 ماه تا 20 سال است



سیر طبیعی
راه ورود عامل جذام به بدن، به طور دقیق مشخص نیست و دوره کمون آن بسیار طولانی است. ابن سینا فرموده است: کسی که به تازگی مبتلا به جذام شده و اوایل بیماری را طی می کند، امید به معالجه اش بیشتر است.اما وقتی بیماری ریشه دوانید و وضعیت ثابتی پیداکرد ، اگر هم معالجه شود بسیار مشکل است.

با درمان به موقع بیماری نتیجه بسیار مطلوب است.در بیمارانی که دچار ضایعه های ناشی از بی حسی اندام ها هستند، در صورتی که اقدام های درمانی نتیجه ندهد، دچار تغییر شکل اندام و استئومیلیت می شوند وگاهی قطع عضو، لازم می شود.همچنین ایریدیوسیکلیت، ممکن است منجر به کاهش بینایی یا کوری شود و کاتاراکت نیز به طور شایعی در نوع لپروماتوز ایجاد می شود.

نکته دیگری که در رابطه با سیر طبیعی جذام مهم است این است که کسانی که از نزدیک بااین بیماران تماس داشته اند آزمون پوستی لپرومین با شیوع زیادی مثبت می شود ولنفوسیت های تغییرشکل یافته ویژه مایکوباکتریوم لپرا و پادتن های ویژه این باکتری حاکی ازآن است علیرغم شایع بودن عفونت، تنها تعداد کمی از افراد، دچار بیماری آشکار می شوند

انشار جغرافیایی در جهان
بیشترین شیوع جذام مربوط به آسیا، آفریقا، تاحدودی آمریکای مرکزی وجنوبی و اقیانوسیه می باشد.

3 کشور راس جذام بومی عبارتند از: هند، برزیل و اندونزی. این کشور ها حدود 85 درصد موارد تشخیص داده شده جذام را دارا می باشند. 



انتشار بیماری در ایران
مشخص شده است که خط سیر مناطق جذام خیز کشور، از خراسان شروع شده وپس از گذشتن از مازندران، گیلان، زنجان و آذربایجان، به کردستان و کرمانشاه، منتهی می گردد.

روند زمانی
جذام، روند زمانی خاصی ندارد وباتوجه به طولانی بودن دوره نهفتگی، باعث همه گیری یا طغیان نمی شود و حتی با صنعتی شدن بعضی از کشور هایی که این بیماری در آن بومی است، از میزان بروز آن کاسته شده است.



تاثیر سن، جنس، شغل و موقعیت اجتماعی
بیماری در هرسنی ممکن است حادث گردد، اما بیشترین شیوع سنی آن در بزرگسالان جوان است. به طوری که در مناطق بومی، بروز سنی بیماری در سنین 20 تا 35 سالگی، به اوج می رسد. در بعضی از نژاد ها بروز بیماری در مردان بیشتر از زنان است و نوع لپروماتوز بیماری در مردان، 2 برابر زنان عارض می گردد. تاثیر فقر، در بروز آن به اثبات رسیده است.از نظر شغلی، اکثریت جذامیان ایران را کشاورزان تشکیل می دهند اما دربین بیماران جذامی، کارمند، مهندس، کارگر و... به چشم می خورد.شایان ذکر است چون حساسیت نژادی نسبت به جذام را نمی توان از دیگر عوامل بیماری مجزا نمود، بنابراین اگر جذام در منطقه ای شایع تر است به علت دخالت عوامل زیست شناسی، اقتصادی واجتماعی است وارتباطی به منشا نژادی و قومی ندارد.

تاثیر عوامل مساعد کننده بیماری
ازآنجا که با صنعتی شدن برخی از کشورهای بومی جذام، از میزان بروز آن کاسته شده است وهم اکنون نیز بیشترین موارد آن در اقشار آسیب پذیر جامعه یافت می شود، باید فقر وبی خانمانی و تغذیه نامناسب رااز عوامل مساعدکننده ابتلا به این بیماری به حساب آورد.لازم به یادآوری است که حتی پژوهشگران قدیمی نیز به بعضی از این عوامل توجه داشته ومورد تاکید قرار داد ه اند، به طوری که در دایرةالمعارف قانون علاوه بر تماس خانوادگی وانتقال داخل رحمی بیماری، به تاثیر دما و وضعیت نامطلوب تغذیه نیز به عنوان عوامل زمینه ساز بروز جذام اشاره شده است.



مخزن بیماری
انسان تنها مخزن بیماری می باشد.همچنین میمون مانگابی (Mangabey)که نوعی میمون دنیای جدید است به طبیعی آلوده می شود.



راه ورود بیماری
راه های انتقال بیماری عبارتنداز: دستگاه تنفس، دستگاه گوارش، پوست، از طریق رحم مادر به نوزاد، تماس با حیوان ها، حشرات و خاک محیط اطراف.

چون دوره کمون طولانی است، راه اصلی ورود عامل بیماری جذام به بدن مشخص نمی باشد ولی محتمل ترین راه، دستگاه تنفسی می باشد. جذام تر یا همان لپروماتوز واگیردار می باشد.با توجه به اینکه این افراد در هر شبانه روز حدود 100 میلیون باسیل جذام را از طریق ترشحات بینی خود به محیط خارج دفع می کنند اما بیماری جذام به آسانی منتقل نمی شود وانتقال آن مستلزم تماس طولانی و چندین ساله با بیماران مبتلا به جذام می باشد. برهمین اساس انتقال آن به پرسنل بیمارستانی بسیار ناچیز می باشد.

با توجه به اینکه عامل جذام در بدن پشه خاکی و ساس هایی که از بیماران درمان نشده تغذیه کرده اند یافت شده است، احتمال اینکه بیماری از طریق نیش حشرات منتقل شود وجود دارد، ولی هنوز به اثبات نرسیده است.

لازم به ذکر است با توجه به شواهد ظاهری و آزمایشگاهی قابلیت انتقال بیماری در بیشتر موارد در عرض 3 ماه پس از مصرف مداوم و منظم داپسون (DDS) یا کلوفازیمین ودر عرض 3 روز پس از درمان با ریفامپین، از بین می رود.